qədər

1.

<ər.>

1. is. Miqdar, say, kəmiyyət. Hər şeyin qədəri vardır. // Başqa nitq hissələri ilə (say və əvəzliklərlə) birlikdə qeyri-müəyyən say bildirir. Bir qədər – bir az, qeyri-müəyyən miqdar. Bir qədər fikirləşdikdən sonra ayağa qalxdı. – Bir qədər pul ki, etdilər saman; Oldular xalq xürrəmü xəndan. S. Ə. Ş.. Sara xanımın hiddətlənməsindən, doğrusu, mən bir qədər qorxdum. Qant.. Bir bu qədər – bax bu qədər 1-ci mənada. Bu qədər – 1) bu miqdarda (adətən çoxluluq mənasında). Bu qədər vaxt harada idin? – Neyləmişəm bilməm dövri-zalimə; İncidər düşəndə bu qədər məni. Q. Z.. Bu qədər çətinlik və məhrumiyyətə baxmayaraq, Azərbaycan xalqının istiqlalə olan ümidləri sönməmişdi. M. S. Ordubadi; 2) bitdi, vəssalam, daha deyəcək söz yoxdur (söhbətə, sözə xitam vermək üçün işlənir). Nə qədər – 1) nə miqdar? neçə? neçə dənə? Paltoya nə qədər vermisən? Kitabxanada nə qədər kitab var? Nə qədər vaxta gedirsən?; 2) nə dərəcədə, nə nisbətdə. Qozalar nə qədər çox, nə qədər iri olsa, o qədər yaxşıdır. Ə. Vəliyev; 3) istədiyin qədər, ürəyin istəyən qədər. Sənə, yalnız sənə; sənə deməkçün; Könlümdə nə qədər mənim sözüm var. B. V.. Nə qədər ki. . . – o vaxta qədər ki. . . Nə qədər ki mənim gözümdə yaş var; Olsun ürəyinin daşına qurban! M. Müş.. O qədər – 1) o miqdarda (adətən çoxluluq bildirir). O qədər kitabı haradan almısan? O qədər şeyi yığmaq mümkün deyil. – <Qurbanəli:> Məhəmməd ağa oxumaqdan o qədər dəm vurdu ki, indi də qulağım gur-gur guruldayır. N. N.. O qədər çox ki, böyük işlərimiz; Onu nəql etməyə şerim aciz. M. Müşfiq; 2) o dərəcədə, o nisbətdə. Bura o qədər gözəldir ki. . . Nə qədər lazımsa, o qədər çalışmaq lazımdır. – <Pristav:> Doğrusunu de, yoxsa səni yıxdırıb o qədər döydürərəm ki, bir ay yorğan-döşəkdə qalarsan. Ə. H.. Hər nə isə, qərəz, bunun da o qədər eybi yoxdur. . Qant..

2. qoş. Təxmin və təqrib mənasında. Onlar otuz nəfərə qədər adam idi. İclasa iki yüzə qədər adam gəlmişdi.

3. qoş. Bir işin intəhasını, həddini, yaxud davamını bildirir; . . . dək, . . . kimi. Axşama qədər səni gözlədim. Gecəni sabaha qədər yatmamışam. – O gün Araz axşama qədər qızdırma içində od tutub yana-yana inlədi. A. Ş.. Kim bilir <Buğac> böyüyənə qədər başına nələr gələcək. M. Rz.. // Bir şeyin böyüklüyünü, uzunluğunu, ölçüsünü bildirir. Topuqlarına qədər uzanmış saç. Dizlərinə qədər. // Bir yeri digər yerdən ayıran məsafəni, yaxud bir hadisəni digər hadisədən ayıran vaxtı göstərmək üçün işlənir (. . . dək şəkilçisi ilə də ifadə olunur). Bakıdan Moskvaya qədər qatarla iki günlük yoldur. Füzulidən Vaqifə qədər olan dövr. – Dilguşa paltosunu çiyninə atıb, darvazaya qədər Mehmanı ötürdü. S. R..

4. qoş. Qabaq, əvvəl. Müharibəyə qədər. Yeni dərs ili başlanana qədər. Dünənə qədər.

5. qoş. Müqayisə mənasında – kimi. Təbrizin üfüqləri qara keçədən qurulmuş bir alaçığın içi qədər qara idi. M. S. O.. İndi bu balaca kəndciyəz Dilara üçün . . Bakı qədər əzizdi. Ə. M..

2.

is. <ər.> Tale, qismət, müqəddərat, alın yazısı. Qədər büküb belimi, eyləyib kəman, ölürəm! X. N.. Etiqad etsə qəzayə, qədərə; Ömrünü verdi bu sözlər hədərə. A. S.. Vali buyurdu ki, qəm yeməsin çox; Qədər yazdığına bizdə çarə yox. R. R..